“Karaman yılanpancarı” bilim dünyasına tanıtıldı

Pek çok yeni türü keşfederek bilim dünyasına kazandıran Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi ve Herbaryum Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Yıldırım, Karaman’da yeni bir yılanpancarı türünü keşfeden ekipte yer aldı.

Prof. Dr. Yıldırım,  Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen ve Şanlıurfa İl Millî Eğitim Müdürlüğü’nde görevli Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos tarafından yürütülen bilimsel taksonomik çalışmalar sonucunda, Yılanyastığıgiller (Araceae) familyasına ait Yılanpancarı (Biarum) cinsinden yeni bir tür bilim dünyasına kazandırıldı. Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, Prof. Dr. Hasan Yıldırım’ı çalışmalarından dolayı tebrik ederek başarılarının devamını diledi.

Karaman ili Dereköy çevresinde tespit edilen türün bitki dünyası için tamamen yeni bir tür olduğunu belirten Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Bu keşif, Anadolu’nun hâlâ keşfedilmemiş biyolojik zenginliklere sahip olduğunu bir kez daha gösteriyor” dedi.

Bitkinin keşif hikayesini anlatan Prof. Dr. Yıldırım, “Bitki, ilk olarak Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Organik Tarım Programı mezunu ve organik tarım işletmecisi Gülşen Kavas tarafından bulundu.  Kavas, 2023 yılında mantar toplamak amacıyla çıktığı bir doğa gezisi sırasında fark ettiği bitkiyi fotoğraflayarak Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen’e ulaştırdı.  Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen, Türkiye’de Yılanyastığıgiller üzerinde uzun yıllardır çalışan araştırmacılardan oluşan ekibimizle iletişime geçti. Morfolojik incelemeler sonucunda bitkinin daha önce tanımlanmamış bir tür olduğu belirlendi. Yeni tür, en yakın akrabası olan ve Antalya çevresinde yayılış gösteren Dağ yılanpancarı (Biarum rifatii) ile karşılaştırmalı olarak incelendi. Spatha yapısının iç yüzeyi, çiçek borusunun biçimi ve stigma yapısı gibi karakterlerdeki belirgin farklar türün yeni olduğunu ortaya kondu. Bitki, onu ilk fark eden ve keşifte önemli rol oynayan Gülşen Kavas’a ithafen ‘Biarum gulsenianum’ olarak adlandırdı. Bitkinin Türkçe ismi ise yayılış gösterdiği bölgeye atıfla ‘Karaman yılanpancarı’ olarak belirlendi. Tür, taksonomik botaniğin saygın uluslararası dergilerinden Annales Botanici Fennici’de yayımlanarak bilim dünyasına tanıtıldı” dedi.

Türün durumu “Kritik tehlikede”

Cinsin küresel durumuna değinen Prof. Dr. Yıldırım, “Biarum cinsi, Akdeniz Havzası’ndan Güney Afrika’ya ve bazı Orta Doğu ülkelerine kadar uzanan geniş bir yayılışa sahip, yaklaşık 22 tür içeren bir cinstir. Bu türlerin önemli bir bölümü dar alanlara özgü endemiklerdir. Türkiye ise bu cinsin en önemli çeşitlenme merkezlerinden biri konumundadır. Bu keşifle birlikte Türkiye florasında bilinen Biarum türlerinin sayısı 12’ye, endemik tür sayısı ise 4’e yükseldi. Araştırma ekibimiz, yeni türün yalnızca çok dar bir alanda ve 100’den az bireyden oluşan küçük bir popülasyonla temsil edildiğini belirledi. Bu durum, IUCN (2025) kriterlerine göre türün ‘Kritik Tehlikede’ olduğunu gösteriyor. Bitki zehirli bir tür olduğu için hayvanlar tüketmiyor fakat bitkinin yaşadığı alanda toprak tahribatı ve habitat kaybı gibi tehditler mevcut. Bu nedenle yerel yönetimlerin, koruma kuruluşlarının ve bilim insanlarının iş birliğiyle acilen koruma planları hazırlanması ve habitatın güvence altına alınması gerekiyor” diye konuştu.

Çalışma,  Ege Üniversitesinden Prof. Dr. Hasan Yıldırım, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesinden Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen, Şanlıurfa İl Millî Eğitim Müdürlüğünden Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos ve Balıkesir Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencisi bitki ressamı Hazelnas Varol’un katkıları ile yürütüldü.